De CEA spreekt in het jaarverslag 2020 expliciet haar grote waardering uit voor de inspanningen en inventiviteit waarmee opleidingen de continuïteit en kwaliteit van het accountantsonderwijs en de tentamens in 2020 hebben geborgd. Management, ondersteunende diensten en docenten schakelden in een kort tijdsbestek om naar volledig digitaal onderwijs. Studenten en trainees wisten op hun beurt de slag te maken naar digitaal studeren én digitaal werken.
Conceptueel leren denken en ontwikkeling ‘data mindset’
Het belang van conceptueel leren denken kwam duidelijk naar voren in het beleidsonderzoek naar de veranderende rol van de accountant, maar was ook één van de uitkomsten van het fraude themaonderzoek. Als vervolg op het fraude themaonderzoek bij de RA-opleidingen in 2019 heeft CEA in 2020, in samenwerking met de NBA-werkgroep Fraude, bij een aantal accountantskantoren een onderzoek uitgevoerd naar de benodigde kerncompetenties voor fraudedetectie. Gesprekken met de interne opleiders van de betreffende kantoren resulteerden in de aanwijzing van vijf kerncompetenties: professioneel-kritische instelling, inzicht in eigen feilbaarheid, communicatieve vaardigheden, conceptueel denken en fraudesignalen kunnen detecteren (inclusief beheersing data-analysetechnieken). CEA-voorzitter Willem te Beest: “Deze competenties zijn afgedekt in de eindtermen van de accountantsopleidingen, maar het is van groot belang dat accountants deze kerncompetenties gedurende hun gehele carrière blijven ontwikkelen en versterken.” In dat licht bezien, merkt hij ook de ontwikkeling van een ‘data mindset’ als zeer relevant aan. “Niet alleen vanwege het onderkennen van de mogelijkheden die data bieden bij het uitvoeren van de controle, maar ook door kritisch te kunnen kijken naar de aard en integriteit van data, privacyaspecten en de wijze waarop data ontsloten kunnen worden. Vooral voor de mkb-accountant in opleiding geldt dat hij – als trusted advisor van de mkb-ondernemer – de impact van digitalisering op de onderneming moet kunnen beoordelen en hierover moet kunnen adviseren.”
Soft skills
Uit de rondetafelbijeenkomst in het najaar van 2020 over het onderwerp ‘de mkb-accountant als trusted advisor’ bleek het belang van het bezitten en ontwikkelen van soft skills. Dit is niet alleen belangrijk voor de studenten van de mkb-oriëntatie, maar verdient nadrukkelijk de aandacht voor álle accountants in opleiding. Studenten en trainees leren hierdoor goed communiceren met klanten, maar ook binnen de eigen organisatie. Eveneens helpen deze skills hen om tegendruk te leren bieden in werksituaties waarin er tijd- en budgetdruk is vanuit de klant – óf vanuit het eigen team waarin de kersverse accountant werkt. Vanuit de opleidingen blijft het belangrijk om hen te helpen met het ontwikkelen van een voldoende groot conceptueel vermogen. Daar zit ook een component zelfreflectie in; de aankomend beroepsbeoefenaar moet de grens leren ontdekken waar zijn eigen expertise stopt en hij de hulp van andere experts moet inschakelen.
Opleiding in beweging
De studeerbaarheid van de accountantsopleiding was ook in 2020 een punt van aandacht. Uiteraard hoeven de ideeën daarover niet alleen vanuit de CEA of de opleidingsinstellingen zelf te komen. Om die reden was de CEA ook erg content met de proactieve houding van bijvoorbeeld de Young Boards van de zes grootste accountantskantoren, die hun visie gaven over de inrichting van de praktijkopleiding Assurance. De Young Boards zijn positief over de in 2017 vernieuwde praktijkopleiding, maar vinden de administratieve lastendruk te hoog. Ook mag er wat hen betreft ‘meer IT’ in de opleiding. De RPO neemt dit voorstel mee in de evaluatie van de praktijkopleidingen. Met de NBA Young Profs is uitgebreid gesproken over de mogelijkheden om de integratie tussen het theorie- en praktijkdeel van de opleiding te bevorderen en over de aantrekkelijkheid van het beroep. Kortom, de CEA hecht er veel waarde aan dat (aankomende) accountants actief willen meedenken over de invulling en inrichting van de accountantsopleiding.
Werkgroep ‘Quick Wins’
De verdere integratie van de theorie- en praktijkopleiding en de eerste ervaringen met het geïntegreerd slotexamen laten zien dat het verslagjaar 2020 de boeken ingaat als een jaar vol work in progress. Een concreet voorbeeld daarvan is de begin 2020 geformeerde werkgroep ‘Quick Wins’, die bestaat uit vertegenwoordigers van ACS, VAAC, PWA, RPO en de NBA Young Profs (en gefaciliteerd door de CEA). Deze werkgroep onderzoekt hoe verbeteringen kunnen worden aangebracht, die zorgen voor betere integratie en wellicht tot enige afname van de studielast. De rapportage die de werkgroep eind 2020 opleverde, bevat concrete voorstellen, die de RPO nu meeneemt in de evaluatie van de (vernieuwde) praktijkopleidingen.
De CEA stelt de eindtermen vast voor de accountantsopleidingen, zowel voor het theoretische als het praktijkdeel van de opleiding. Periodieke herziening van deze eindtermen is essentieel om vanuit de opleidingen goed te kunnen blijven aansluiten op de beroepspraktijk, de verwachtingen van klanten van accountants en ontwikkelingen in het onderwijs. Op dit moment bestaat de CEA uit: (voorzitter) drs. H.W. te Beest, mw. drs. E. van Caspel RA, M. van Giessen AA, H.D. Rijkse AA, prof. dr. E.H.J. Vaassen RA, mw. E.M. van der Velden AA en prof. dr. R.G.A. Vergoossen RA. Download hier het jaarverslag 2020 van de CEA.