CEA Eindtermen versus huidige beroepsprofiel en titels
Om te beginnen: in de huidige eindtermen die CEA heeft opgesteld is een onderscheid gemaakt naar de oriëntaties Accountancy-MKB en Assurance, analoog aan het huidige beroepsprofiel. De Wet op het accountantsberoep (WAB) spreekt in artikel 1 en in artikel 41 over een tweetal accountantstitels:
- de Registeraccountant (RA) en
- de Accountant-Administratieconsulent (AA).
Beiden kunnen daarbij wel of geen bevoegdheid hebben tot het uitvoeren van wettelijke controles, al naar gelang de opleiding.
RA of AA met aantekening
In het accountantsregister wordt van de bevoegdheid om wettelijke controle uit te voeren een aantekening gemaakt, aldus artikel 36 lid 2 onderdeel i van de WAB. Voor het uitvoeren van wettelijke controles bij organisaties van openbaar belang is via artikel 27 van de Wet toezicht Accountantsorganisaties (WTA) voorgeschreven dat deze wettelijke controles alléén uitgevoerd kunnen worden door een RA. De overige wettelijke controles kunnen door een RA of AA uitgevoerd worden, mits de RA of AA de aantekening in het register heeft om wettelijke controles uit te mogen voeren.
Wat is een wettelijke controle?
Een wettelijke controle is in artikel 1, eerste lid onderdeel p van de WTA als volgt omschreven:
“Een controle van een financiële verantwoording van een onderneming of instelling ten behoeve van het maatschappelijk verkeer, die verplicht is gesteld bij of krachtens de in de bijlage bij deze wet genoemde wettelijke bepalingen.”
In de bijlage worden aansluitend al die verantwoordingen genoemd die een wettelijke controle voorschrijven. Een ervan is de jaarrekening die via art. 393 eerste lid van BW2 titel 9 valt onder de groottecriteria en dus door de accountant gecontroleerd zouden moeten worden.
RA of AA zonder aantekening
In de WAB is ook de mogelijkheid opgenomen om naast de titel met aantekening RA of AA te worden zonder aantekening: de bevoegdheid om wettelijke controles te verrichten is dan niet aanwezig. De AA of RA zonder certificerende bevoegdheid heeft daarbij overigens wel de bevoegdheid om overige assurance uit te voeren: bijvoorbeeld subsidieverklaringen, verzekerd belang opgave etc. in bijlage 2 van het rapport Vakbekwaamheid Verzekerd (2014) is nader uiteengezet welke assuranceopdrachten RA’s en AA’s zonder aantekening mogen uitvoeren.
Verschil in opleiding Assurance versus Accountancy-MKB
De huidige opleiding voor assurance voor de AA of de RA verschilt alleen op het gebied van de mastereis: voor de AA is dit een professional master, voor de RA een wetenschappelijke master. In beide varianten is de inhoud van de opleiding gelijk: zowel de eindtermen als het aantal ECTS* voor de kernvakken (90) zijn identiek. De kernvakken voor de oriëntatie assurance zijn: Audit en Assurance, Financial Accounting en Internal Control & Accounting Information Systems.
De oriëntatie Accountancy-MKB kent een eigen set eindtermen die afwijkt van de oriëntatie assurance. In deze oriëntatie bedraagt het aantal ECTS voor de kernvakken 70. In deze oriëntatie worden accountants opgeleid die naast een aantal specifieke assurance werkzaamheden ook andere werkzaamheden verrichten. Het gaat dan in het bijzonder om opdrachten tot het samenstellen van financiële verantwoordingen (inclusief fiscale aangiften) en advieswerkzaamheden op een breed terrein.
Wat zijn de eisen vanuit de EU voor de accountantsopleiding?
In de EU is een richtlijn van kracht die gaat over wettelijke controles en de opleiding om wettelijk controleur te worden, de 2006/43/EG richtlijn (hierna de EG richtlijn). Voor alle andere accountantsopdrachten stelt de EU geen eisen. In de EG richtlijn is ten aanzien van het niveau van de opleiding in artikel 6 bepaald:
“…natuurlijke personen slechts worden toegelaten tot het uitvoeren van wettelijke controles wanneer zij, na het niveau te hebben bereikt om tot een universiteit te worden toegelaten of een gelijkwaardig niveau, een theoretische opleiding en een praktijkopleiding hebben gevolgd en geslaagd zijn voor een door de betrokken lidstaat georganiseerd of erkend vakbekwaamheidsexamen van hetzelfde niveau als het eindexamen voor een universitaire opleiding, of gelijkwaardig niveau.”
Feitelijk betekent dit dat geen master of bachelor getuigschrift is voorgeschreven (al dan niet universitair) maar dat het afsluitende vakbekwaamheidsexamen wel hetzelfde niveau van een universitair examen moet hebben.
Wettelijke controles van OOB’s
In de eindtermen is een tweetal oriëntaties opgenomen: Assurance en Accountancy-MKB. De assurance variant, op basis waarvan wettelijke controles mogen worden uitgevoerd, kan dus bij de AA of bij de RA titel horen. Bij afronding van de oriëntatie Assurance, gekoppeld aan de RA titel mogen alle wettelijke controles worden verricht, inclusief Organisaties van Openbaar Belang (OOB). Gekoppeld aan de AA titel mag die laatste categorie niet worden bediend, maar mogen wel de overige wettelijke controles worden uitgevoerd, mits de opleiding met aantekening is afgerond.
Voor de opleiding tot AA of RA voor de wettelijke controle (de oriëntatie assurance) gelden op dit moment vanuit de EG-richtlijn voorts de volgende zaken:
- analoog aan de EG richtlijn wordt in artikel 8 het nodige voorgeschreven aan vakken die aan bod dienen te komen in het slotexamen en daarmee vanzelfsprekend ook in de opleiding. Daarin zijn onder meer opgenomen de internationale controle- en de internationale auditstandaarden. Dit zijn deels andere vakken dan de vakken die op basis van de huidige eindtermen onderdeel zijn de van de opleiding in de oriëntatie Accountancy-MKB;
- ten aanzien van de praktijkopleiding wordt in artikel 10 van de EG richtlijn voorts vermeld:
….een ten minste drie jaar durende praktijkopleiding wordt gevolgd die in het bijzonder de controle van jaarlijkse financiële overzichten, geconsolideerde financiële overzichten of soortgelijke financiële overzichten omvat. Deze praktijkopleiding wordt voor ten minste twee derde gevolgd bij een in een lidstaat toegelaten wettelijke auditor of auditkantoor.
De 1.500 ureneis in de praktijkopleiding met oriëntatie Assurance (wettelijk controleur)
De eis uit de EU richtlijn van een praktijkopleiding van minimaal 3 jaren die in het bijzonder de controle van jaarlijkse financiële overzichten, geconsolideerde financiële overzichten of soortgelijke financiële overzichten omvat is in de EU lidstaten op verschillende manieren uitgewerkt. In veel landen wordt via een ureneis geborgd dat gedurende drie jaren in het bijzonder controlewerkzaamheden zijn uitgevoerd. Er zijn ook landen waarin een specifiek dienstverband en specifieke werkzaamheden worden voorgeschreven. CEA heeft in haar eindtermen de praktijkopleidingseisen van deze EG richtlijn voor wettelijke controle in de oriëntatie assurance nader uitgewerkt door een ureneis van 1.500 uur, verdeeld over 3 jaar voor te schrijven waarbinnen controlewerkzaamheden verricht moeten worden. Deze ureneis is door de Raad voor de Praktijkopleidingen (RPO) nader uitgewerkt: er zijn onder meer kwalitatieve eisen geformuleerd waar de praktijkopleidingsplaats, de praktijkbegeleiders en de werkzaamheden aan moeten voldoen. Een en ander is beschreven in de Nadere Voorschriften Praktijkopleiding in art. 50 – 53a.
De rol van CEA
CEA zal, mede op basis van het herziene beroepsprofiel de eindtermen grondig gaan herzien. Dit proces loopt al geruime tijd, zie hiertoe cea.nl. De basis voor CEA om de eindtermen op te stellen komen voort uit de EG richtlijn, het beroepsprofiel en de Nederlandse wet- en regelgeving.
*Eén ECTS (European Credit Transfer and Accumulation System) staat voor 28 uur studiebelasting. Het aantal ECTS dat aan een vak wordt toegekend, is een weerspiegeling van de totale tijdsinvestering die van een student wordt verwacht om succesvol aan de cursus deel te nemen en de bijbehorende leerdoelen te behalen